Libets test, een analyse

B. Libet onderzocht het verloop van bewuste intenties door proefpersonen te vragen op een voor hen willekeurig moment op een knop te drukken terwijl ze naar een klok kijken (1983). De klok heeft een wijzer die in 2,56 seconden een rondje draait. De vraag is te onthouden op welk punt de klok staat wanneer ze  uit eigen vrije wil een moment kiezen op de knop te drukken. Wanneer nu de tijdsbepaling van de proefpersoon wordt vergeleken met de bereidsheidpotentialen in hun EEG blijkt dat hun aangegeven intentie moment (zoals op de klok afgelezen) 350 milliseconden valt nadat de bereidsheidpotentiaal in het onderbewuste met de EEG wordt gedetecteerd. (Opm.: de tijd die het brein nodig heeft om de waargenomen stand van de klok te verwerken ligt in de orde van 100 milliseconden)

In 1999 werd dit experiment herhaald door P. Haggard en M. Eimer in een iets gewijzigde vorm, namelijk met twee knoppen en met de vraag zelf te kiezen om met de linker of rechter wijsvinger de betreffende knop in te drukken. De resultaten kwamen overeen met die van Libet met dien verstande dat nu de  bereidheidspotentiaal in de linker respectivelijk rechter  hersenhelft actief werd.

In een andere variant werdt proefpersonen gevraagd om direct na het moment dat ze besloten de knop in te drukken, te besluiten dit alsnog toch niet te doen. In dat geval werd de knop ook werkelijk niet ingedrukt maar werd wel eerst een bereidheidspotentiaal gedetecteerd.

Analyse

Wanneer we het experiment en de resultaten nader beschouwen dienen we onderscheid te maken tussen bewuste en onbewuste processen. We mogen aannemen dat het meedoen aan het experiment een vrije keuze is. Het begrijpen, verwerken en accepteren van de instructies is duidelijk een bewust proces. Daarmee wordt een onbewust proces in gang gezet, namelijk de opdracht binnen de tijd dat de klok rond is een knop indrukken. Dit is vergelijkbaar met veel van onze voorgenomen activiteiten zoals: voor de lunch moet ik x bellen, voor het donker wordt moet ik y binnen zetten etc. Dikwijls lukt het ons een dergelijke voorgenomen actie op tijd uit te voeren. Het zelfde geldt voor acties als xx doe dan yy, ook degelijke acties kunnen ingeprent onbewust uitgevoerd worden, en staan los van de vrije wil. Een en ander is nog een keer in onderstaand diagram gevisualiseerd.

diagram

 

Filosofietuin        van Hans Tromp
Home